Nghệ nhân Y-Dŭ Êban (Ama Đam), ở buôn Sut Mđưng, xã Quảng Phú, tỉnh Đắk Lắk tâm sự: “Ngày xưa, nhạc cụ đĭng tŭt đã hiện diện trong đời sống văn hóa của người Êđê. Đĭng tŭt thường được sử dụng trong các dịp lễ nghi như đám tang, hay những ngày lễ hội của người đã cúng trâu, bò. Âm thanh của đĭng tŭt vang lên trong nhà khi có tang lễ, hay giữa nương rẫy. Đặc biệt, tại nương rẫy, đĭng tŭt cũng được thổi lên trong những phút nghỉ ngơi, giúp vơi đi nỗi mệt nhọc sau giờ lao động”.
Nghệ nhân Y-Dăk Niê (Aê H’Nhăm), ở buôn Sut Mđưng, xã Quảng Phú, tỉnh Đắk Lắk, cho biết: “Nhạc cụ này vốn chỉ dành riêng cho phụ nữ. Không chỉ sử dụng trong đám tang, đĭng tŭt còn vang lên trong nghi lễ rước kpan, một nghi lễ thiêng liêng của người Êđê. Ngày xưa, đàn ông tuyệt đối không được phép thổi loại nhạc cụ này. Dù trong những dịp vui hay buồn, ở bất cứ không gian nào, chỉ phụ nữ mới có quyền sử dụng đĭng tŭt. Tuy nhiên, ngày nay quan niệm đã dần thay đổi, và nam giới cũng có thể thổi loại nhạc cụ này”.
Âm thanh của đĭng tŭt là tiếng lòng của người mẹ, người chị dịu dàng, nhẫn nại, đầy tình cảm. Ngày nay, quan niệm đã cởi mở hơn, nam giới cũng có thể thổi đĭng tŭt. Nhưng với người Êđê, hình ảnh người phụ nữ với ống nứa trong tay, thổi lên những làn âm như sương khói, vẫn là hình ảnh sâu sắc nhất về sự kết nối giữa âm nhạc và tâm linh.
Nghệ nhân Y-Djưng Êban (Aê Hanh), ở buôn Sut Mđưng, xã Quảng Phú, tỉnh Đắk Lắk cho biết: “Tôi rất thích nghe tiếng đĭng tŭt vì âm thanh của nó rất hay và cuốn hút. Người nào thổi giỏi thì lại càng khiến âm điệu trở nên tuyệt vời hơn. Ngày xưa, người Êđê thổi đĭng tŭt bằng cách chỉ kề môi vào miệng ống và thổi, còn ngày nay, hầu hết người thổi thường ngậm trực tiếp ống tre nên thổi dễ dàng hơn. Những ai có nhu cầu, chẳng hạn như các khu du lịch đón khách trong và ngoài nước, đều có thể đặt chúng tôi chế tác loại nhạc cụ này cho họ”.
Trong vô vàn âm thanh của đại ngàn Tây Nguyên, tiếng đĭng tŭt không vang vọng như chiêng, không da diết như đĭng buôt hay rộn ràng như đĭng năm, mà lặng lẽ len vào lòng người, như lời tâm tình của người phụ nữ Êđê. Đĭng tŭt không chỉ là một nhạc cụ, mà là một ngôn ngữ, âm thanh nối dài của truyền thống trong thời đại hôm nay.
