Tự phát và thiếu liên kết
Những mô hình này cung cấp các dịch vụ như homestay, ẩm thực, và các trải nghiệm văn hóa. Mô hình này ban đầu giúp người dân địa phương có thêm thu nhập, nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế.
Một trong những hạn chế lớn nhất từ các mô hình du lịch cộng đồng này là việc định giá dịch vụ. Khi không có một tổ chức đại diện chung, mỗi hộ gia đình sẽ tự định giá theo cảm tính hoặc theo nhu cầu của riêng mình. Sự cạnh tranh không lành mạnh, giá cả “nhảy múa” theo mùa vụ đã và đang diễn ra ở nhiều nơi. Điều này không chỉ làm xấu hình ảnh du lịch của địa phương mà còn gây thiệt hại cho chính những người làm du lịch chân chính.
Đi sâu vào thực tế cho thấy, thay vì mỗi nhà tự kinh doanh và cạnh tranh không lành mạnh, không ít người dân ở địa phương đã cùng nhau tham gia HTX và tuân thủ các quy định chung. Như tại HTX Bản Lác (Phú Thọ), HTX đặt ra một khung giá dịch vụ niêm yết công khai cho tất cả các hộ thành viên. Ví dụ, giá nghỉ qua đêm tại homestay, giá ăn uống hay giá thuê xe đạp đều được thống nhất. Điều này giúp du khách an tâm vì không còn tình trạng “chặt chém” hoặc giá cả không rõ ràng. Lợi nhuận được chia sẻ công bằng dựa trên số lượng khách và chất lượng dịch vụ mà từng hộ cung cấp.
 |
|
HTX cần tạo ra một chiến lược kinh doanh bền vững, đảm bảo rằng cả du khách và người dân địa phương đều được hưởng lợi từ du lịch cộng đồng. |
Nhờ mô hình HTX, du lịch Bản Lác đã giải quyết được vấn đề giá cao ở khu du lịch cộng đồng nhờ loại bỏ được vấn đề cạnh tranh không lành mạnh. Các hộ kinh doanh không còn đua nhau tăng giá hoặc giảm chất lượng để thu hút khách.Việc mua sắm nguyên vật liệu (thực phẩm, đồ dùng) theo số lượng lớn giúp giảm giá thành đầu vào, từ đó giảm giá bán cho du khách.
Du khách có thể dễ dàng đặt tour, homestay và các dịch vụ khác thông qua HTX với một mức giá ổn định, minh bạch và hợp lý hơn nhiều so với việc phải tìm kiếm từng dịch vụ riêng lẻ.
Nhờ những lợi ích này, mô hình HTX không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi của du khách mà còn đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân địa phương.
Giải bài toán vốn cho HTX
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc thành lập và vận hành HTX trong lĩnh vực DLCĐ lại gặp rất nhiều khó khăn. Ông Nông Văn Thạch, Giám đốc HTX Ba Đình (Cà Mau) cho biết các thành viên mong muốn tiếp cận được nguồn vốn vay thông qua bảo lãnh của HTX, với lãi suất ưu đãi và không yêu cầu thế chấp tài sản. Đồng thời, HTX cũng muốn được chính quyền địa phương quan tâm bố trí hoặc cho thuê quỹ đất, xây dựng hạ tầng trụ sở HTX. Đây là những vấn đề quan trọng để HTX có thể thu hút khách du lịch đến trải nghiệm, vừa có thể tính toán để cân đối giá dịch vụ một cách phù hợp.
Bà Bùi Tuệ Nhàn, Giám đốc HTX Du lịch di sản Quần Anh (Ninh Bình), cho biết để phát triển du lịch theo chuỗi giá trị bền vững, HTX cần rất nhiều vốn. Chính vì vậy, HTX rất mong được tiếp cận với các nguồn vốn hỗ trợ của địa phương, Trung ương để đầu tư bài bản để khách du lịch cảm thấy “thỏa mãn” khi trải nghiệm dịch vụ.
Do những khó khăn nhất định nên tính đến cuối năm 2024, cả nước mới có khoảng 1.200 HTX nông nghiệp tham gia hoạt động du lịch nông nghiệp, nông thôn. Mặc dù xu hướng phát triển du lịch gắn với nông nghiệp đang ngày càng được các HTX quan tâm nhưng con số này chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng số hơn 22.000 HTX nông nghiệp trên cả nước.
Theo các chuyên gia, từ thực tiễn số lượng HTX tham gia làm du lịch nông nghiệp cho thấy đây là một hồi chuông cảnh tỉnh cho bức tranh DLCĐ hiện nay. Bởi nhiều địa phương chỉ tập trung vào việc phát triển sản phẩm du lịch mà bỏ quên yếu tố quản lý và tổ chức. Đây là một sai lầm lớn trong phát triển DLCĐ. Và HTX chính là mắt xích còn thiếu để giải quyết những vấn đề về giá cả và chất lượng. Tuy nhiên, việc thành lập HTX không phải là tất cả. Vấn đề là làm sao để các HTX hoạt động hiệu quả trong lĩnh vực này, tạo được niềm tin cho người dân và nhận được sự hỗ trợ từ chính quyền.
Bà Tạ Thu Hương, Chủ tịch HĐQT HTX Mây tre nón lá Thu Hương (Hà Nội), cho biết dù đã nỗ lực giải quyết vấn đề thiếu không gian, cơ sở vật chất của HTX vẫn chưa thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu của khách du lịch. Việc tận dụng sân đình làng làm khu trưng bày và trải nghiệm sản phẩm chỉ là giải pháp tạm thời, thường xuyên rơi vào tình trạng quá tải vì lượng khách quá đông. Ngay cả khi đã mở rộng thêm không gian đón khách tại nhà riêng, việc phục vụ du khách của HTX vẫn gặp nhiều khó khăn.
Ông Phạm Thanh Tùng, Phó Viện trưởng – Viện Kinh tế và Du lịch Nông nghiệp cho biết giá dịch vụ du lịch cộng đồng không chỉ là một con số, mà còn là sự thể hiện giá trị. DLCĐ mang lại những trải nghiệm độc đáo mà không nơi nào khác có được. Do đó, để không phải nhận những lời chê trách từ khách hàng về vấn đề giá cao, trải nghiệm không xứng đáng, HTX trong lĩnh vực này hãy tập trung vào việc tạo ra những trải nghiệm chất lượng, khác biệt. Các “ông chủ” hãy đảm bảo khách hàng nhận được dịch vụ chất lượng, từ chỗ ở sạch sẽ, tiện nghi, đến thái độ thân thiện và hiếu khách của người dân địa phương.
HTX cũng phải xây dựng được những trải nghiệm đích thực, cung cấp cho khách cơ hội được tham gia vào cuộc sống của người dân bản địa. Và một phần doanh thu từ du lịch được đóng góp vào các dự án phát triển cộng đồng như xây trường học, mua sách cho trẻ em, hoặc bảo tồn văn hóa. Đây là yếu tố làm tăng giá trị cho tour của HTX.
Rõ ràng, sự ra đời và hoạt động hiệu quả của các HTX là một lời giải thiết thực cho bài toán về giá cả và chất lượng DLCĐ. Khi “chợ” du lịch có một “người” tổ chức, du khách sẽ không còn phải lo lắng về giá cả, người dân sẽ có thu nhập ổn định và bền vững, và hình ảnh du lịch Việt Nam sẽ ngày càng đẹp hơn trong mắt bạn bè quốc tế.
