Sự ra đời của nhạc cụ Đinh Năm được truyền tụng trong các buôn làng đồng bào Ê Đê rằng: Xưa kia có một đôi vợ chồng người Ê Đê đã sống với nhau qua nhiều rẫy mà vẫn chưa có con. Một lần đi rẫy, người vợ khát nước quá vội đi tìm nơi có nước. Vượt qua một quả đồi, ba con suối cạn, người vợ bắt gặp một vũng nước trong veo ở hốc đá liền uống một hơi cạn sạch. Khi uống xong, chị cảm thấy người khoan khoái, tỉnh táo lạ thường. Từ ngày đó, người vợ có thai. Đến mùa rẫy sau, chị sinh được sáu người con gồm ba trai, ba gái, rất xinh đẹp, giống nhau như hoa Pơ Lan nở trong một lứa. Càng lớn chúng càng giống nhau như đúc khiến cả cha mẹ cũng nhầm lẫn. Người cha liền vào rừng chặt sáu ống nứa dài ngắn rồi nói, ống dài là chị, là anh, ống ngắn là em, là út rồi trao cho các con.
Các ống thứ nhất, thứ hai, thứ năm trao cho con gái, các ống thứ ba, thứ tư và thứ sáu trao cho con trai. Trong sáu chị em thì người con trai út vốn rất thông minh và khéo léo. Chàng lấy sáu ống nứa đẽo gọt cho đẹp, gắn lưỡi gà làm từ cật tre vào các ống rồi gắn sáu ống nứa đó vào sáu quả bầu khô làm kèn thổi, tạo nên âm điệu thánh thót rộn ràng. Khi cha mẹ đột ngột qua đời, sáu anh em mang các ống kèn ra thổi để tỏ lòng thương tiếc cha mẹ. Thấy việc mỗi người thổi một ống quá bất tiện, người con trai út lại nghĩ ra cách lấy một quả bầu to rồi gắn cả sáu ống kèn vào. Sau khi dùi lỗ bấm, chàng trai thổi lên khúc nhạc réo rắt, buồn thương.
Nghệ sĩ Ưu tú Vũ Lân, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Tây Nguyên chia sẻ: Đặc trưng của nhạc cụ Đinh Năm là điệu nhạc Ayray, một lối hỏi đáp mang tính chất giao duyên hay tự sự…
Những năm qua, được sự quan tâm của các cấp chính quyền và ngành văn hóa tỉnh Đắk Lắk, nhiều nghi lễ, lễ hội và các nhạc cụ truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số ở Đắk Lắk được bảo tồn và phát huy trong đời sống. Trong đó, nhạc cụ Đinh Năm được sử dụng ngày càng nhiều trong các lễ hội và sinh hoạt cộng đồng của đồng bào Ê Đê.
